Waarom wij niet geloven in fysiek ingrijpen

In de zorg worden professionals regelmatig geconfronteerd met agressie en grensoverschrijdend gedrag. De natuurlijke reactie kan zijn om fysiek in te grijpen, maar wij geloven dat dit niet de juiste of meest effectieve aanpak is. In onze trainingen Omgaan met Agressie en Grensoverschrijdend Gedrag is het een kernprincipe dat fysiek ingrijpen niet noodzakelijk is, mits zorgprofessionals preventief, effectief en professioneel kunnen handelen in complexe situaties. Sterker nog: wij geven geen trainingen meer waarin wij deelnemers fysieke technieken aanleren.

Onze visie is helder: nabijheid, communicatie, voorspelbaarheid en activiteit hebben een veel krachtiger effect dan fysieke controle. Door de-escalerende technieken en preventieve interventies toe te passen, kunnen escalaties worden voorkomen en wordt een veilige werkomgeving gecreëerd. Maar hoe geef je hier in de praktijk vorm aan?

1. De kracht van nabijheid en communicatie

Wanneer een zorgprofessional dicht bij de cliënt staat en actief luistert naar zijn/haar zorgen, kan veel agressie in de kiem worden gesmoord. Spanning ontstaat vaak vanuit een gevoel van onveiligheid, onbegrepen worden of machteloosheid. Door écht aanwezig te zijn en bewust contact te maken, voelen mensen zich gehoord en erkend, wat vaak al voldoende is om de emotionele lading te verlagen.

Praktische tips:

• Maak oogcontact en laat betrokkenheid en zorg zien.
• Gebruik een rustige stem en stel invoelende vragen.
• Benoem wat je ziet: “Wil je me vertellen wat er aan de hand is?”
• Let op je lichaamshouding.

2. Vertrouwen als sleutel tot de-escalatie

Iemand die zich veilig voelt en vertrouwen heeft in de professional, zal minder snel agressief gedrag vertonen. Vertrouwen bouw je niet op in een crisismoment, maar in het dagelijkse contact. Wanneer iemand zich gehoord en begrepen voelt, neemt de spanning af en wordt escalatie minder waarschijnlijk.

Hoe bouw je vertrouwen op?

• Toon empathie en begrip, maar geef ook richting in moeilijke situaties.
• Wees consequent en voorspelbaar in je handelen.
• Zorg dat mensen invloed ervaren: “Wil je dat we hier blijven praten of liever ergens anders?”
• Houd je aan afspraken en wees eerlijk als iets niet kan.

3. Veiligheid begint bij preventie

De beste manier om fysiek ingrijpen te voorkomen, is door vroegtijdig spanning te signaleren en in te grijpen voordat agressie ontstaat. Dit vraagt om bewustwording en oefening. Maak gebruik van de door ons ontwikkelde methode: Schaal van ERG. Door gedrag en lichaamstaal te observeren, kun je op tijd schakelen en anticiperen op risicofactoren.

Wat kun je preventief doen?

• Herken de signalen van oplopende spanning (bijvoorbeeld verhoogde ademhaling, onrustig bewegen, stemverheffing).
• Zorg voor een voorspelbare omgeving met duidelijke structuren.
• Laat iemand niet onnodig wachten of in een stressvolle situatie zitten.
• Gebruik positieve afleiding, zoals een activiteit of een gesprek over een vertrouwd onderwerp.

4. De rol van de zorgorganisatie

Om deze benadering succesvol te maken, is het belangrijk dat zorgorganisaties hier beleid op maken en hun medewerkers trainen in de juiste vaardigheden.

Wat kan een organisatie doen?

• Zorg voor training en intervisie om medewerkers te ondersteunen.
• Creëer een werkomgeving waarin medewerkers zich veilig voelen om situaties te bespreken en daarbij zelfvertrouwen op te bouwen.
• Stimuleer samenwerking en kennisdeling tussen teams.
• Evalueer incidenten niet alleen op basis van “wat er misging”, maar ook op “wat goed werkte”. Benoem successen.

Conclusie

Fysiek ingrijpen is niet nodig wanneer zorgprofessionals effectief gebruikmaken van nabijheid, communicatie en preventie. Door te investeren in deze vaardigheden wordt niet alleen de veiligheid van cliënten gewaarborgd, maar ook die van zorgverleners zelf. Vertrouwen en een rustige, gestructureerde en professionele benadering zijn de sleutel tot een veilige werkomgeving waarin agressie en grensoverschrijdend gedrag geen kans krijgt.

Wil je hier meer over leren?

In onze trainingen Omgaan met Agressie en Grensoverschrijdend Gedrag leren professionals hoe ze zonder fysiek ingrijpen situaties kunnen de-escaleren. We werken met theoretische modellen, praktijkgerichte oefeningen, realistische casussen en ervaringsgericht leren om vaardigheden als actieve nabijheid, effectieve communicatie en spanning signaleren te versterken. Door middel van reflectie en feedback ontdekken deelnemers hun eigen stijl en krijgen ze handvatten om direct in de praktijk toe te passen. Het doel is dat professionals meer zelfvertrouwen opbouwen in het hanteren van agressie, met behoud van een veilige en respectvolle relatie met de ander.

Ervarend leren door te doen!

Wat is het toch effectief om met een gedragsleverancier te werken. Ik hoor je bijna denken .. ‘’Een wat? Een gedragsleverancier, je bedoelt zeker een acteur’’? Nee, dat bedoel ik niet, ik bedoel een gedragsleverancier, laat me je proberen het verschil uit te leggen.

In elke training of themabijeenkomst “omgaan met agressie en grensoverschrijdend gedrag” maken we gebruik van o.a. @Yvonne Persoon, onze gedragsleverancier.
Yvonne levert gedrag dat door de deelnemer als uitdagend wordt ervaren, passend bij een situatie uit de praktijk. Denk bijvoorbeeld aan feedback geven aan je leidinggevende of omgaan met grensoverschrijdend gedrag.
Kijk maar eens naar dit filmpje.

Oefenen met gedrag

Tijdens de training wordt samen met de deelnemers en Yvonne een praktijksituatie neergezet door antwoorden te geven aan de trainingsacteur op de vragen:
• Wie ben ik? (client, medewerker, collega, leidinggevende…)
• Waar ben ik? (keuken, woonkamer, kantoor…)
• Wat of welk gedrag wil je oefenen? (grenzen aangeven, assertief zijn, kwetsbaarheid tonen..)
In diverse werkvormen, samen met de deelnemers wordt de situatie met het gedrag waar men mee wil oefenen kort neergezet.

Door vergelijkbaar gedrag te vertonen stelt Yvonne de deelnemers in staat om te experimenteren met nieuw (eigen) gedrag. Yvonne reageert altijd authentiek op het gedrag wat wordt neergezet in het hier en nu. Als trainer stuur ik het proces, registreer wat er mentaal en fysiek bij de deelnemers gebeurt, waardoor er gerichte feedback kan worden gegeven. Ook Yvonne zal, vanuit wat zij heeft ervaren, gerichte feedback geven aan de deelnemer.

Gedragsleverancier

Elke training en elke deelnemer is anders, iedereen heeft zijn eigen leerdoel. Yvonne is geen machine maar kan wel in elk gewenst gedrag worden gekneed en is in staat om tijdens de sessie te pauzeren, terug te spoelen, iets veranderen of helemaal opnieuw te beginnen. Wij noemen dit ‘’ervarend leren door te doen’’. De deelnemers ervaren live welk gedrag of reactie effectief is en welk gedrag of reactie minder effectief is.
Wat zorgt er nu voor dat de oplopende spanning, stress of boosheid zakt en door welke interventie of reactie loopt de spanning of boosheid nu op?
Samen met Yvonne, zorgen wij dat het veilig en leuk is om te oefenen met gedrag!

En wat is er dan nu zo anders aan een trainingsacteur?
Wat mij betreft is een trainingsacteur een brede term die verwijst naar iemand die acteertechnieken gebruikt om verschillende rollen te spelen tijdens een training.
In tegenstelling tot een gedragsleverancier wie specifiek gericht is om de deelnemers in staat te stellen, nieuwe manieren van communiceren uit te proberen.

Daarnaast leef ik in de overtuiging dat een gedragsleverancier reageert op wat er op dát moment gebeurt. Dat kan betekenen dat er tijdens een sessie van gedrag wordt veranderd (van onbegrip naar begrip bijvoorbeeld) als er door de deelnemer nieuw gedrag wordt ingezet.

Het idee is dat de gedragsleverancier gedrag levert wat de deelnemer als uitdagend beschouwd en dat de deelnemers kunnen oefenen met gedragsalternatieven.

“Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg”

Met de uitdaging om eens wat anders te doen dan je normaal gewend bent om te doen om te ervaren dat je dan een andere reactie terugkrijgt.

Bij het ‘’ervarend leren door te doen’’ zijn er een aantal uitgangspunten van groot belang:

• Zorg voor veiligheid en ontspanning
• Hou rekening met weerstand
• Verplicht niemand tot meedoen maar daag uit
• Kijk uit voor preframing (we gaan nu iets spannends doen)

Over ‘’ervarend leren door te doen’’ ben ik zeer enthousiast en kijk ik uit naar deze bijeenkomsten omdat het zoveel oplevert!
Waarbij de quotes van de deelnemers bevestigen dat het de trainingen “omgaan met agressie” nog effectiever en leuker maakt:

Vanuit respect voor elkaar gegeven
Ik heb mogen ervaren dat ik alleen invloed heb op mijn eigen gedrag
Een open en eerlijke houding geeft ruimte tot een echt gesprek
Grenzen aangeven betekend respect hebben voor jezelf en voor de ander
Waardevol en leerzaam en niet zo spannend als ik had gedacht

Ben je nu nieuwsgierig geworden en wil je dit zelf eens meemaken? Neem gerust contact op met blanco-organisatieontwikkeling.