Ontwikkeling en perspectief is altijd mogelijk, ook als het onmogelijk is.
Deel 1: Werken aan vertrouwen
Op 23 mei heeft René een TED talk gegeven tijdens het CCE Podium. Op het CCE Podium delen consulenten hun praktijkverhalen over thema’s rond probleemgedrag. Met hun videopresentaties willen zij zorgprofessionals en anderen inspireren met hun inzichten. René deelde zijn kennis en ervaring over hoe je ontwikkeling en perspectief kan creëren bij mensen met probleemgedrag.
Toen René op de basisschool zat, vertelde zijn lerares dat hij in de goot zou belanden. Dat hij niet goed kon leren. René begon te twijfelen aan zichzelf. Zijn zelfvertrouwen ebde langzaam weg. Door de onzekerheid dat dit met zich meebracht, ging René zich anders gedragen. Hij ging steeds minder zijn best doen op school. Waarom zou je namelijk je best doen als je toch wel in de goot gaat belanden?
Gelukkig waren er mensen die hem iets anders vertelden. Zijn ouders en een andere leraar hebben hem keer op keer verteld dat het uiteindelijk echt wel goed komt. Dat hij het echt wel kan. Het effect hiervan was dat René weer ging dromen en zijn best ging doen. René ging nadenken over wat hij later eigenlijk wilde worden. Waar hij van droomde. Al snel wist hij het zeker. Hij wilde net als zijn vader in de zorg te werken. Zijn vader vertelde altijd met passie over zijn werkzaamheden en vaak ging René mee naar zijn werkterrein. René besefte dat dit het werk was wat hij ook wilde doen. Het was, en is nog steeds, zijn passie, zijn drijfveer. En wanneer je omgeving en jij zelf vertrouwen hebben in dat het goed komt en dat je het kan, ga je stappen zetten die aan het begin heel erg moeilijk lijken. Om je doel te bereiken, zal je jezelf moeten ontwikkelen. Daarvoor moet je letterlijk in actie komen. Toen René in actie kwam, werd zijn droom werkelijkheid.
De boodschap van René aan zorgprofessionals
‘Ontwikkeling en perspectief is áltijd mogelijk, ook als het onmogelijk is’. Dit is de boodschap die René wil overbrengen aan zorgprofessionals. In veel situaties waarbij probleemgedrag op de voorgrond staat, lijkt het onmogelijk om stappen in de goede richting te zetten. Wanneer en hoe begin je? In de praktijk ziet hij vaak dat begeleiders door de bomen het bos niet meer zien. Hoe worden begeleiders nou overtuigd dat het wél mogelijk is om ontwikkeling aan te wakkeren? En nog belangrijker: hoe ondersteun je de cliënt om nieuwe dingen te ondernemen die misschien heel spannend zijn?
Werk aan het vertrouwen
De eerste stap om ontwikkeling te verwezenlijken is het samen opbouwen van vertrouwen. Een cliënt ontwikkelt zich namelijk nooit alleen. Allereerst moeten alle betrokken begeleiders vertrouwen hebben in de ontwikkeling van de cliënt. Wanneer het vertrouwen ontbreekt bij alle betrokkenen, ontstaat onzekerheid, angst en stress bij iedereen. Dit zorgt ervoor dat de cliënt nog minder vertrouwt in zichzelf. Werken aan vertrouwen begint bij het ritme van de dag herstellen en samen succeservaringen opdoen. En daarvoor heeft een cliënt andere mensen nodig. Samen met hem of haar hele normale dingen doen, zoals tanden poetsen, de tafel dekken en wandelen.
Zonder vertrouwen is het onmogelijk om een perspectief (als het ware een scherpe foto met het beeld waar je naartoe wil) te creëren die helpt bij de ontwikkeling van een cliënt.
Klassiek verhaal: cliënt Kim
Kim is een meisje met een gedragsprobleem. Ze woont op een zorggroep en sluit zich vaak op in haar kamer. Ze wantrouwt haar omgeving en haar begeleiders. Om stapje voor stapje vertrouwen te winnen, gaat ze samen met haar begeleider Sanne wandelen. Dit vindt Kim best spannend. ‘Wie kom ik tegen en waar ga ik naartoe?’ Ook Sanne vindt het spannend. ‘Hoe zal het wandelen verlopen?’ Haar vertrouwen is dit moment laag en Kim ervaart daardoor heel veel stress.
Hierdoor durft Kim haar kamer eigenlijk niet te verlaten. Ze bedenkt manieren en ze laat gedrag zien om duidelijk te maken dat ze het buiten erg spannend vindt. Eenmaal buiten pakt ze een steen en begint ermee te gooien. Dit is natuurlijk niet de bedoeling, zegt Sanne, haar begeleider. Ietwat boos neemt Sanne Kim mee terug naar haar woning. Eenmaal terug in de woning is Kim erg opgelucht. Ze zit weer in haar eigen veilige kamer.
De volgende keer dat zij naar buiten gaat zal zij weer stenen gooien, dan mag ze weer naar huis, weg uit de enge omgeving die ze niet vertrouwt. Dit zorgt ervoor dat de angst en stress blijft, waardoor zij zich niet ontwikkelt. Sterker nog: dit voelt keer op keer als een faalervaring voor Kim!
Waarom moet je faalervaringen uit de weg gaan?
Een faalervaring zorgt ervoor dat Kim alleen maar minder zelfvertrouwen krijgt. Het gebrek van Kim aan vertrouwen in haar directe omgeving en het gebrek aan zelfvertrouwen zit natuurlijk voor een klein deel in haarzelf, Kim heeft een verstandelijke beperking en vertoont gedragsproblemen. Maar het probleem is dat de omgeving van Kim niet veilig en voorspelbaar is waardoor (zelf)vertrouwen niet groeit.
Zelfvertrouwen wordt opgebouwd door betrouwbare en voorspelbare begeleiders, in Kims geval. Dit hebben begeleiders niet altijd door. Er wordt helaas nog steeds vaak gedacht dat alles vanuit een cliënt zelf moet komen. Dat de cliënt iets te leren heeft. Hierdoor wordt het wantrouwen vanuit de cliënt steeds erger en erger.
Wat gebeurt er dan? De cliënt gaat probleemgedrag vertonen. Zelfverwonding, agressief gedrag, zichzelf terugtrekken zijn voorbeelden van gedrag dat René tijdens zijn werk tegengekomen is. De focus verschuift van de cliënt zelf naar zijn of haar gedrag en er wordt vergeten wat iemand nou écht nodig heeft.
Waar komt het gedrag van je cliënt vandaan?
De oplossing begint met het creëren van vertrouwen. Maar hoe pak je dit aan? Ga eens samen zitten met je cliënt en ga eens na wat zijn of haar behoeftes zijn. Wat is er nodig om succeservaringen te creëren? Geef je al wat je cliënt echt nodig heeft? Kijk eens goed naar het gedrag wat je ziet of hoort en probeer daar een betekenis aan te geven. Bespreek het met je collega’s en bekijk hoe je vervolgstappen kunt zetten om een uiteindelijk doel te bereiken.
Bouwen aan zelfvertrouwen: hoe doe je dat?
Om je cliënt meer zelfvertrouwen te geven, is het nodig om succeservaringen op te doen.
Succeservaringen krijg je door hele normale dingen samen te doen. Essentieel is om die succeservaringen samen te hebben, dus de dingen moet je samendoen, altijd naast hem en altijd samen…
Voordat je begint met het zetten van stappen is het belangrijk om een vertrouwensband op te bouwen. Een cliënt heeft altijd een ander nodig om steeds een stapje verder te durven zetten. Daarom is het belangrijk om duidelijk en voorspelbaar te zijn voor de cliënt. Vertel dat je iets samen met hem of haar gaat doen en dat het jullie gaat lukken. Goede begeleiding en onvoorwaardelijk ondersteunen is hierin van essentieel belang. Let op: het doel hierin is niet dat de cliënt zelfstandig wordt, maar dat hij of zij zelfvertrouwen krijgt. Wanneer het zelfvertrouwen er is, komt de zelfstandigheid vanzelf.
Hoe zorg je voor een goede begeleiding?
De eerste stap is om zorgprofessionals bewust te maken van de manier waarop het creëren van zelfvertrouwen werkt bij mensen met gedragsproblemen. Blanco Organisatieontwikkeling maakt begeleiders bewust van hun eigen gedrag. Dit is vooral de manier waarop zij kijken en denken over het gedrag van hun cliënt. Het is belangrijk om in het klein te kijken naar het gedrag van de cliënt en hier een betekenis aan te koppelen. Niemand is namelijk een klier voor zijn plezier.
Op welke manier helpt Blanco Organisatieontwikkeling zorgprofessionals?
Blanco Organisatieontwikkeling helpt door het team hun ervaringen te laten vertellen en een beeld te laten schetsen van een cliënt. Samen met zorgprofessionals bespreekt Blanco Organisatieontwikkeling wat er goed en wat gaat er minder goed gaat. Hiervan wordt een duidelijk beeld geschetst.
Dan worden er hypotheses opgesteld om betekenis te geven aan bepaald gedrag. Klieren is namelijk een signaal wat een cliënt afgeeft. Wat heeft de cliënt nou echt nodig, en hoe gaan we dit oppakken? Blanco Organisatieontwikkeling doet dit door veel vragen te stellen waardoor begeleiders de cliënt steeds beter begrijpen. Hierdoor komen zij erachter wat de cliënt echt nodig heeft.
Samen een casus oppakken en zorgen dat ook zorgprofessionals succeservaringen opdoen is volgens Blanco Organisatieontwikkeling de échte eerste stap om een cliënt te laten ontwikkelen. Want wanneer begeleiders zelfvertrouwen krijgen in het oppakken van een casus, stralen ze dit uit naar hun cliënt. En als de begeleider erin gelooft dat ontwikkeling mogelijk is, gaat de cliënt er zelf ook in geloven.
Stap twee in het proces is het creëren van perspectief. Hierbij maak je als het ware een foto om scherp te stellen hoe je het beeld voor je zit als je doel bereikt is. Kortom, het beeld waar je naartoe wil werken. Hoe dit precies in zijn werking gaat, lees je in de volgende blog!
Wil jij samen met Blanco organisatieontwikkeling aan de slag om ontwikkeling te realiseren? Neem dan contact met ons op voor de mogelijkheden!
Klik hier voor onze contactgegevens
teamleider, Marijke Geverink, heeft het team van Siza Velp al eerder kennis gemaakt met blanco, onder andere tijdens de 
