Waarom wij niet geloven in fysiek ingrijpen

In de zorg worden professionals regelmatig geconfronteerd met agressie en grensoverschrijdend gedrag. De natuurlijke reactie kan zijn om fysiek in te grijpen, maar wij geloven dat dit niet de juiste of meest effectieve aanpak is. In onze trainingen Omgaan met Agressie en Grensoverschrijdend Gedrag is het een kernprincipe dat fysiek ingrijpen niet noodzakelijk is, mits zorgprofessionals preventief, effectief en professioneel kunnen handelen in complexe situaties. Sterker nog: wij geven geen trainingen meer waarin wij deelnemers fysieke technieken aanleren.

Onze visie is helder: nabijheid, communicatie, voorspelbaarheid en activiteit hebben een veel krachtiger effect dan fysieke controle. Door de-escalerende technieken en preventieve interventies toe te passen, kunnen escalaties worden voorkomen en wordt een veilige werkomgeving gecreëerd. Maar hoe geef je hier in de praktijk vorm aan?

1. De kracht van nabijheid en communicatie

Wanneer een zorgprofessional dicht bij de cliënt staat en actief luistert naar zijn/haar zorgen, kan veel agressie in de kiem worden gesmoord. Spanning ontstaat vaak vanuit een gevoel van onveiligheid, onbegrepen worden of machteloosheid. Door écht aanwezig te zijn en bewust contact te maken, voelen mensen zich gehoord en erkend, wat vaak al voldoende is om de emotionele lading te verlagen.

Praktische tips:

• Maak oogcontact en laat betrokkenheid en zorg zien.
• Gebruik een rustige stem en stel invoelende vragen.
• Benoem wat je ziet: “Wil je me vertellen wat er aan de hand is?”
• Let op je lichaamshouding.

2. Vertrouwen als sleutel tot de-escalatie

Iemand die zich veilig voelt en vertrouwen heeft in de professional, zal minder snel agressief gedrag vertonen. Vertrouwen bouw je niet op in een crisismoment, maar in het dagelijkse contact. Wanneer iemand zich gehoord en begrepen voelt, neemt de spanning af en wordt escalatie minder waarschijnlijk.

Hoe bouw je vertrouwen op?

• Toon empathie en begrip, maar geef ook richting in moeilijke situaties.
• Wees consequent en voorspelbaar in je handelen.
• Zorg dat mensen invloed ervaren: “Wil je dat we hier blijven praten of liever ergens anders?”
• Houd je aan afspraken en wees eerlijk als iets niet kan.

3. Veiligheid begint bij preventie

De beste manier om fysiek ingrijpen te voorkomen, is door vroegtijdig spanning te signaleren en in te grijpen voordat agressie ontstaat. Dit vraagt om bewustwording en oefening. Maak gebruik van de door ons ontwikkelde methode: Schaal van ERG. Door gedrag en lichaamstaal te observeren, kun je op tijd schakelen en anticiperen op risicofactoren.

Wat kun je preventief doen?

• Herken de signalen van oplopende spanning (bijvoorbeeld verhoogde ademhaling, onrustig bewegen, stemverheffing).
• Zorg voor een voorspelbare omgeving met duidelijke structuren.
• Laat iemand niet onnodig wachten of in een stressvolle situatie zitten.
• Gebruik positieve afleiding, zoals een activiteit of een gesprek over een vertrouwd onderwerp.

4. De rol van de zorgorganisatie

Om deze benadering succesvol te maken, is het belangrijk dat zorgorganisaties hier beleid op maken en hun medewerkers trainen in de juiste vaardigheden.

Wat kan een organisatie doen?

• Zorg voor training en intervisie om medewerkers te ondersteunen.
• Creëer een werkomgeving waarin medewerkers zich veilig voelen om situaties te bespreken en daarbij zelfvertrouwen op te bouwen.
• Stimuleer samenwerking en kennisdeling tussen teams.
• Evalueer incidenten niet alleen op basis van “wat er misging”, maar ook op “wat goed werkte”. Benoem successen.

Conclusie

Fysiek ingrijpen is niet nodig wanneer zorgprofessionals effectief gebruikmaken van nabijheid, communicatie en preventie. Door te investeren in deze vaardigheden wordt niet alleen de veiligheid van cliënten gewaarborgd, maar ook die van zorgverleners zelf. Vertrouwen en een rustige, gestructureerde en professionele benadering zijn de sleutel tot een veilige werkomgeving waarin agressie en grensoverschrijdend gedrag geen kans krijgt.

Wil je hier meer over leren?

In onze trainingen Omgaan met Agressie en Grensoverschrijdend Gedrag leren professionals hoe ze zonder fysiek ingrijpen situaties kunnen de-escaleren. We werken met theoretische modellen, praktijkgerichte oefeningen, realistische casussen en ervaringsgericht leren om vaardigheden als actieve nabijheid, effectieve communicatie en spanning signaleren te versterken. Door middel van reflectie en feedback ontdekken deelnemers hun eigen stijl en krijgen ze handvatten om direct in de praktijk toe te passen. Het doel is dat professionals meer zelfvertrouwen opbouwen in het hanteren van agressie, met behoud van een veilige en respectvolle relatie met de ander.

Deel dit bericht: