Na een mooie zomer ben ik weer volop bezig met het geven van trainingen. Zo ook afgelopen week, waarin verschillende teams op de agenda stonden met het onderwerp: Omgaan met Agressie en Grensoverschrijdend Gedrag.

We beginnen altijd met een korte kennismaking, het formuleren van vragen en natuurlijk de praktische afspraken. En zoals altijd schiet al snel de befaamde zin uit module één van de e-learning voorbij: “Niemand is een klier voor zijn plezier.”

Nou, dat was het moment. Één van de deelnemers stak meteen de hand op: “Er zijn toch mensen die wél klieren voor hun plezier? Ik heb een collega die dat doet, gewoon puur om anderen te irriteren. En trouwens, veel van onze cliënten doen dat ook.”
En de rest van de groep zat knikkend mee te doen. Het leek wel een geheime ‘Klier voor Plezier’-club, waar iedereen de ander beschuldigt van lidmaatschap.

De toon was gezet.

Maar toen stelde ik een andere vraag. “Stel nu dat iemand écht alleen maar aan het klieren is om jou te pesten… Wat doet dat met je?”

Collectief kwam het antwoord: “Ja, dan word ik boos, wil ik weglopen of ik klap helemaal dicht.” Je kon bijna de energie voelen verschuiven in de ruimte. Iedereen herkende dat gevoel van frustratie en onmacht. Maar wat mij vooral opviel, was dat niemand eigenlijk gelukkig werd van dat idee. Het klier-voor-plezier-scenario leidde alleen maar tot negatieve emoties.

Toen kwam mijn volgende vraag. Misschien een beetje provocerend, maar ach, dat hoort erbij: “Wat als je nu eens zou leven met het idee dat niemand écht een klier is voor zijn plezier? Wat zou dat met je doen?” En daar kwam ‘ie: de grote zucht van verlichting. Mensen begonnen te lachen en gaven eerlijk toe: “Tja, als ik dat zou geloven, dan zou ik me een stuk minder druk maken.” Of zoals een deelnemer het droog zei: “Dan zou ik eindelijk kunnen stoppen met het verzinnen van die wraakplannen.” Ze zagen het voor zich – het idee dat misschien, heel misschien, niet iedereen eropuit is om hen bewust te irriteren. Dat gaf rust.

Dus, wat was de conclusie? “Als je kunt leven met het idee dat niemand een klier is voor zijn plezier, zou je leven een stuk relaxter zijn.” En eerlijk gezegd, ik denk dat dat nog wel eens zou kunnen kloppen. Wie wil er nu niet een beetje meer rust en wat minder geklier – vooral in je eigen hoofd?

Perspectief en ontwikkeling is altijd mogelijk!

Deze ervaring opslaan en gebruiken binnen je team?
Klik op de blauwe button en sla het PDF bestand op.

Onno Paans

Onno Paans is organisatieontwikkelaar met een scherp oog voor wat mensen en teams in beweging brengt. Met een achtergrond in filosofie en bedrijfskunde weet hij complexe vraagstukken te vertalen naar praktische stappen vooruit. Hij luistert, prikkelt en zet aan tot reflectie – altijd met oog voor het grotere geheel én de mens achter het werk.

Volg mij op LinkedIn

Leuk, we hebben niet over een offerte gepraat maar over visie! Begin deze maand had ik een afspraak via Teams met de interne trainers van Cordaan. Zij wilden graag met ons in dialoog over de visie van Blanco, gericht op agressie en grensoverschrijdend gedrag.

Ons gesprek begon met de vraag waarom wij geen woorden als “instrumentele agressie” of “frustratie agressie” gebruiken. Het korte antwoord hierop is dat dit meer zegt over hoe jij dit gedrag ervaart, dan over de betekenis die we geven aan het gedrag. Ga je anders reageren wanneer het over frustratie agressie gaat ten opzichte van instrumentele agressie? Dat denk ik wel, maar om de juiste keuze te maken in wat je in het moment doet, is het belangrijk dat we kijken naar wat iemand nodig heeft.

Twee belangrijke vragen die wij onszelf stellen bij agressie en grensoverschrijdend gedrag zijn:

• Welke betekenis geven wij aan het gedrag? Voelt iemand zich misschien onveilig, niet gehoord en gezien of ervaart iemand te weinig invloed op zijn leven?
• Zijn we dan in staat om aan te sluiten bij wat iemand nodig heeft?

Aansluiten bij wat iemand nodig heeft gaat wat ons betreft over onvoorwaardelijke ondersteuning. Als we handelen vanuit wat het gedrag met ons doet, is het wat mij betreft niet meer onvoorwaardelijk.
Ook het uitgangspunt “niemand is een klier voor zijn plezier” komt ter sprake. Op de website van blanco lees je wat wij hiermee bedoelen. Altijd inspirerend om op deze manier naar gedrag te kijken, zeker wanneer er wordt gesproken over het bewust inzetten van bepaald gedrag.

Met de trainers bespraken we dat de training sterk gericht is op je eigen gedrag. Gelukkig maar, want daar heb je de meeste invloed op! Gedrag is namelijk grensoverschrijdend wanneer jij dat zo ervaart. En juist dáár moet het gesprek over gaan. Wanneer je samen werkt (of woont) zul je met elkaar in gezamenlijkheid de norm moeten vaststellen.

Maar hoe doe je dat? Wij gebruiken hiervoor de schaal van ERG: Emotie en Ratio Gescheiden houden. Wat we daarmee zeggen is dat je beter in staat bent om assertief gedrag te vertonen wanneer je emoties en feitelijkheid gescheiden houdt. Assertief gedrag betekent ‘opkomen voor jezelf met respect voor de ander’, met emotie bedoelen we ‘wat roept het bij je op/wat doet het met je’ en met feitelijkheid bedoelen we ‘wat zie je/wat hoor je’. Reageren uit emoties (“Nu ben ik er klaar mee!”) is begrijpelijk, maar kan de situatie wel verergeren. Zeker wanneer er van beide kanten wordt gereageerd vanuit emotie.

Hoe je de schaal van ERG kan gebruiken? Op de website van Blanco vind je een blog die je door de schaal van ERG meeneemt.

Al pratende verschijnt boven in beeld, “Nog 5 minuten resterend van uw tijd”. Ik denk dat we nog wel een uur vol konden maken, maar voor nu kijken we beide met enthousiasme terug op het gesprek. De conclusie was dat we veel overlap hebben in de visie, maar er ook zeker nieuwe inzichten, een andere manier van denken en kijken zijn als het gaat over agressie en grensoverschrijdend gedrag. We zullen elkaar dan ook zeker nog eens spreken!

Wat is jullie visie op agressie en grensoverschrijdend gedrag? En zie je ook overlap met de visie van blanco?

Deze ervaring opslaan en gebruiken binnen je team?
Klik op de blauwe button en sla het PDF bestand op.

Jamilla Groot Koerkamp

Jamilla Groot Koerkamp is trainer met een achtergrond in sociaalpedagogisch werk, coaching en begeleidingskunde. Ze heeft ruim twaalf jaar ervaring in de gehandicaptenzorg en richt zich op de-escalerend werken en omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Haar stijl is praktisch, creatief en betrokken, met oog voor zowel de cliënt als de professional.

Volg mij op LinkedIn

Wij wonen in een drukke straat waar op dit moment, door een omleiding, veel fietsers rijden. Laatst probeerde ik achterwaarts de oprit uit te rijden. Altijd uitdagend, omdat in spitstijd er van verschillende kanten verkeer aan kan komen. Toen ik achteruit de weg op draaide (met mijn ramen open) riep een vrouw heel hard en behoorlijk geagiteerd “Hij kijkt niet eens, wat een idioot”.

Waarschijnlijk had ik dit commentaar ook gehoord als ik de ramen gesloten zou hebben. Verderop in de straat kwam ik haar nog een keer tegen en zei tegen haar: “Ik heb wel gekeken, maar ik zag u niet, excuus daarvoor”. Als antwoord daarop kreeg ik een kort gemompel van de vrouw dat het goed was. Maar is deze ervaring ook naar een professionele situatie te plaatsen?

Ik denk het wel! Er gebeuren soms dingen in je werk die onverwacht zijn, maar waar je wel mee om moet gaan. Neem onze minister van Onderwijs die onlangs toegaf dat hij te fel was geweest tegen zijn ambtenaren. Ik ga in dit voorbeeld ervan uit dat hij niet constant fel is, maar dat hij dat gedaan heeft in een voor hem stressvolle situaties. Dat hoop ik althans!

Er gebeurt iets onverwachts wat stress en spanning oproept, en je reageert net te fel en te hard. Je kan dit soms ook wel begrijpen, omdat mensen (inclusief mijzelf) dingen voor elkaar willen krijgen, bepaalde doelen hebben gesteld of ergens voor gaan. Denk aan onze bekende presentator die gestopt is omdat ook hij zich te fel, kortaf en geïrriteerd op kon stellen bij het maken van televisieprogramma’s. Ik ben overigens benieuwd of dit bij het maken van het televisieprogramma “Chansons” ook speelde.

Stress en gedrag zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bij het persoonlijk ervaren van veel stress is de kans op grensoverschrijdend gedrag vele malen groter. Iedereen mag voor zichzelf bepalen wanneer je stress ervaart en of dat wel of niet terecht is. Dat kan zijn omdat je door een drukke straat fietst en wil voorkomen dat je valt. Dat je een hoger doel hebt om het onderwijs te verbeteren of dat je kwalitatief goede programma’s wil maken. Of dat ik dingen niet op tijd klaar heb en in gedachten bezig ben met de reacties van mijn collega’s.

Hoe je vervolgens met die stress of spanning om gaat en wat daarin veroorloofd is, is wat anders! Het is dus naar mijn idee van belang om je dit te realiseren. Het mooie van stress en spanning is dat je dit vaak al kan aanvoelen aan je lijf. Het lichaam spreekt de waarheid in deze. Luisteren we hier ook voldoende naar? Ik denk dat dat beter kan! Daarbij werkt het bij mij om mijn persoonlijke gedachten in de gaten te houden en mijzelf vragen te stellen die de situatie kunnen relativeren.

Het hoeft allemaal niet heel moeilijk te zijn als je je er bewust van bent. Een beetje spanning en stress zorgt er bij ons natuurlijk ook voor dat we meer kunnen presteren. Het hoort er ook een beetje bij. De scheidingslijn tussen sociaal wenselijk gedrag en grensoverschrijdend gedrag is echter wel heel dun. Grensoverschrijdend gedrag is absoluut niet goed te keuren en tegelijkertijd is de kans groot dat we zelf misschien ook wel eens grensoverschrijdend zijn in taal en gebaar, ook al was dit onbewust.

Letten op jezelf en tegelijkertijd mededogen tonen naar de ander zorgt voor meer tolerantie en ontspanning. En daar zijn we allemaal gebaat bij, toch? Herken jij bij jezelf grensoverschrijdend gedrag of zelfs agressieve taal?

Deze ervaring opslaan en gebruiken binnen je team?
Klik op de blauwe button en sla het PDF bestand op.

Onno Paans

Onno Paans is organisatieontwikkelaar met een scherp oog voor wat mensen en teams in beweging brengt. Met een achtergrond in filosofie en bedrijfskunde weet hij complexe vraagstukken te vertalen naar praktische stappen vooruit. Hij luistert, prikkelt en zet aan tot reflectie – altijd met oog voor het grotere geheel én de mens achter het werk.

Volg mij op LinkedIn

De laatste tijd hoor ik weer veel de term; “onbegrepen gedrag” naar voren komen. Dit onder andere als we het in zorgland hebben over verwarde personen of mensen die zorg mijden.

Onbegrepen gedrag, moeilijk verstaanbaar gedrag, moeilijk invoelbaar gedrag, probleemgedrag zijn termen die in de loop van de tijd de revue hebben gepasseerd. Wat zeggen deze woorden eigenlijk? Het zijn maar woorden tenslotte.  Iedereen heeft er in ieder geval zijn eigen gedachten bij. Dat zegt dus meer over diegene die ernaar kijkt en er een idee bij heeft.

In het woordenboek staat: Onbegrepen zegt; niet door anderen begrepen. Gedrag staat voor; manier waarop iemand zich gedraagt.

Dus onbegrepen gedrag staat voor het niet begrijpen waarom iemand anders zich gedraagt zoals hij/zij zich gedraagt.

Wat zou er gebeuren als we al de termen die we in de loop van de tijd hebben bedacht vervangen door “goed te begrijpen” gedrag, “makkelijk verstaanbaar” gedrag of “logisch” gedrag? Zou dat een ander effect kunnen hebben op hoe we over deze categorie mensen denken en hoe we ernaar kijken. Ik begrijp dus wel waarom mensen dit gedrag vertonen. Ze hebben bijvoorbeeld geen huis, zijn eenzaam, hebben een onveilige opvoeding gehad, hebben trauma’s opgelopen in het leven, hebben een hersenaandoening, etc.

Ik snap dus wel waarom mensen dit gedrag laten zien alleen ik weet niet hoe ik hierop moet antwoorden.

Wat is onze respons, hoe sluit ik aan, wat is het beste voor de ander. Als we het dan maar “onbegrepen” noemen dan ontslaat ons dat misschien van de plicht om er daadwerkelijk iets mee te doen. Het is tenslotte onbegrepen.

Ik denk dat er inmiddels heel veel kennis en kunde in Nederland is rondom “makkelijk verstaanbaar gedrag”. Tegelijkertijd zijn we niet of onvoldoende in staat zijn om op de juiste wijze aan te sluiten en een context te organiseren die ondersteunend is bij dit gedrag.

Iemand die zijn huis en zijn omgeving vervuild omdat hij door diverse redenen veel stress ervaart in zijn leven heeft er absoluut onvoldoende aan als er vanuit de WMO twee keer per week begeleiding is om de vervuiling aan te pakken. We weten de oorzaak wel; autisme, eenzaamheid, depressieve gevoelens en overvraging. Het is dus makkelijk te begrijpen alleen krijgen we het antwoord steeds minder goed georganiseerd.

Volgens mij is het dus reëel en eerlijk om te zeggen dat zolang we niet in staat zijn de context op een juiste ondersteunende wijze te organiseren we te maken blijven houden met “onbegrepen” gedrag. Pas als we in staat zijn om dat te veranderen dan praten we niet meer onbegrepen  gedrag. Het mooie hiervan is dat we hier invloed op hebben. Context, onvoorwaardelijkheid en voorwaarden zijn te organiseren.

Er zijn mooie voorbeelden in zorgland, Nederland. Hebben jullie ook voorbeelden?

Deze ervaring opslaan en gebruiken binnen je team?
Klik op de blauwe button en sla het PDF bestand op.

Onno Paans

Onno Paans is organisatieontwikkelaar met een scherp oog voor wat mensen en teams in beweging brengt. Met een achtergrond in filosofie en bedrijfskunde weet hij complexe vraagstukken te vertalen naar praktische stappen vooruit. Hij luistert, prikkelt en zet aan tot reflectie – altijd met oog voor het grotere geheel én de mens achter het werk.

Volg mij op LinkedIn

Blanco leidt regelmatig interne trainers op binnen zorginstellingen die de training “Agressie en grensoverschrijdend gedrag’’ verzorgen. Tot voor kort was ik als trainer aanwezig waarin ik aanstormende trainers mocht opleiden.

In deze trainersopleiding krijgen de deelnemers regelmatig de opdracht om een inhoudelijk gedeelte van de training voor te bereiden en te presenteren. De overige aankomende trainers zijn dan even de deelnemers en geven direct feedback. Ervaringsgericht leren door te doen noemen wij dat!

De aankomend trainer kwam met een oefening waarbij het ging over stimulerende en beperkende overtuigingen. Overtuigingen zijn gedachtes of de manier van kijken die je persoonlijk als waar ziet. Deze overtuigingen sturen je gedrag, wat je kan belemmeren of juist stimuleren.

Een voorbeeld van een stimulerende overtuiging is: “Ik kan de hele wereld aan”, waardoor je vol vertrouwen aan iets nieuws begint. Een beperkende overtuiging kan bijvoorbeeld “Ik ben niet zo slim” zijn, wat een remmend effect kan hebben om iets nieuws uit te proberen. Als mensen zoeken we voortdurend naar de bevestiging van onze overtuiging. Als het dan even tegenzit, wordt onze beperkende overtuiging voor ons gevoel bevestigd. Wat je dan krijgt? Wij noemen het zie-je-wel-lisme.

De aankomend trainer had gekozen voor een praktijkoefening als presentatie. Voor het gemak noemen we de deelnemer van deze oefening “Ellen”.

Het ging als volgt:

Ellen ging op een stoel zitten, waarbij alle andere deelnemers achter haar gingen staan. Vervolgens noemde iedereen een beperkende overtuiging die Ellen zou kunnen hebben. Een voorbeeld: ‘’Wat doe ik mezelf aan met deze opleiding, ik ben hier niet geschikt voor’’.

In het begin leek dit een eenvoudige en onschuldige oefening, iedereen deed mee. Maar na een paar rake, beperkende overtuigingen zagen we dat Ellen veranderde van gezichtsuitdrukking en houding. Haar lichaam kromp ineen en ze liet haar hoofd steeds meer hangen. De ogenschijnlijk onschuldige opdracht leek meer te doen dan dat we hadden ingeschat, zowel met haar als met de anderen. We gingen wel door, maar met minder enthousiasme.

In de evaluatie hebben we gevraagd hoe Ellen de oefening had beleefd. Wat bleek? De opdracht had veel impact op de gemoedstoestand van Ellen. Niet zozeer de inhoud van de genoemde beperkingen, maar het gevoel dat ze de controle leek te verliezen over haar eigen emotie. Ze gaf ook aan dat ze dit niet herkende bij zichzelf. Niemand, inclusief mijzelf, de trainer en procesbewaker, had rekening gehouden met de impact van de oefening.

We kwamen er gezamenlijk achter dat we er allemaal van waren geschrokken. We hebben hier uitgebreid bij stil gestaan, zowel bij de impact die het had op Ellen als welke lessen we hier als (aankomend) trainer uit kunnen halen. Het bleek dat het zelfvertrouwen van Ellen flink onder druk kwam te staan.

Deze ervaring opslaan en gebruiken binnen je team?
Klik op de blauwe button en sla het PDF bestand op.

Jamilla Groot Koerkamp

Jamilla Groot Koerkamp is trainer met een achtergrond in sociaalpedagogisch werk, coaching en begeleidingskunde. Ze heeft ruim twaalf jaar ervaring in de gehandicaptenzorg en richt zich op de-escalerend werken en omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Haar stijl is praktisch, creatief en betrokken, met oog voor zowel de cliënt als de professional.

Volg mij op LinkedIn

Twee weken geleden begon ik met een team de training “Omgaan met agressie en grensoverschrijdend gedrag”. We hadden beschikking tot een ietwat kleine ruimte ten opzichte van een grote groep. Het was benauwd, mensen zaten dicht op elkaar en er was weinig interactie. Ik moest dan ook hard werken om contact te krijgen met de groep. Mijn neiging was al snel om de groep als “moeilijk” te bestempelen. Hoe kon het nu dat er met zoveel deelnemers zo weinig interactie was? Het heeft me een aantal dagen flink aan het denken gezet.

Afgelopen week vond dagdeel twee plaats. Met flink gepuzzel en overleg was er een passende ruimte geregeld. Het verrassende resultaat was dat de training snel op gang kwam en er veel interactie was. Wat een leuke groep!

Ik heb weer mogen ervaren dat wanneer je letterlijk en figuurlijk de ruimte krijgt, je veel meer gehoor kan geven aan wat mensen nodig hebben. Ik moest met enige schaamte direct terugkomen van mijn eerder geveilde vooroordeel over de “moeilijke” groep.

Uiteraard heb ik dit bespreekbaar gemaakt en heb ik hun de volgende vraag gesteld: “Wat maakt dat het vandaag als zoveel prettiger wordt ervaren?”. Hieruit kwam duidelijk naar voren dat de fysieke ruimte beter aansloot bij wat het team nodig had om met elkaar de dialoog te voeren over agressie en grensoverschrijdend gedrag.

Een fijne leerzame dag, op naar dagdeel drie in een geschikte ruimte!

Deze ervaring opslaan en gebruiken binnen je team?
Klik op de blauwe button en sla het PDF bestand op.

Jamilla Groot Koerkamp

Jamilla Groot Koerkamp is trainer met een achtergrond in sociaalpedagogisch werk, coaching en begeleidingskunde. Ze heeft ruim twaalf jaar ervaring in de gehandicaptenzorg en richt zich op de-escalerend werken en omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Haar stijl is praktisch, creatief en betrokken, met oog voor zowel de cliënt als de professional.

Volg mij op LinkedIn